دستورِ زبانِ پارسی

One of the applications of subordinate clause in Persian is its usage as a prepositional and determinative focus (see 11. and 5•a.).

It appears to be the pre-stage of adverbial clauses (see 18•۴.), and by means of this method, the following sentence constituents can be generated:

a. Subordinate Clauses in the Syntax of Vocatives

Such subordinate clauses can only be applied syndetically (i.e. with the conjunction /ke/ که):

ای که از هر سرِ مویِ تو دلی اندرواست!

یک سرِ مویِ تو را هر دو جهان نیم‌بهاست

Kamaloddin Esmail (12^th and 13^th Century AD)

The entity that the vocative refers to appears in the subordinate clause as a relative pronoun (see 18•۱•a.):

ای که هرگز فرامش‌ت نکنم!

هیچ‌ت از بنده یاد می‌آید؟

Saadi (12^th and 13^th Century AD)

فصل رابع همه از آش تُرُش خواهم گفت

ای که صفرات گرفته‌ست ز پار و پیرار

Boshagh Atma’a (16^th Century AD)

The relative pronoun can be deleted if it is the subject of the subordinate clause (i.e. the personal pronoun /to/ تو, see 18•۱•a•a.):

گو: «نظر باز کن و خلقت نارنج ببین

ای که Ø باور نکنی فی الشجر الاخضر نار!»

Saadi (12^th and 13^th Century AD)

ای که پنجاه رفت و Ø در خوابی!

مگر این پنج‌روزه در یابی

Saadi (12^th and 13^th Century AD)

b. Subordinate Clauses in the Syntax of Temporal Limitative Adverbials

(See also 18•۴•c. Limitative Clauses.)

This occurence can also be noted in many other Indo-European languages:

تا که خراب‌م نکند، کی دهد آن گنج به من؟!

تا که به سیل‌م ندهد، کی کشدم بحرِ عطا؟!

Hafez (14^th Century AD)

The subordinate clause can also be applied (mainly in modern idioms) asyndetically (i.e. without the conjunction /ke/ که):

تا سبیل‌شان چرب نشود، بیلی به زمینِ هیچ مسلمانی نمی‌زنند.

Sadeq Hedajat (20^th Century AD)

The predicate of the subordinate clauses is generally in the potential:

تا معذرت نخواهی (stative) ، نمی‌روم.

تا او رسماً استعفا نداده باشد (stative) ، از نظرِ قانونی رئیسِ این اداره محسوب می‌شود.

تا فرزاد نیامده (stative) ، دیوار را پاک می‌کنیم.

تا هنوز سروکلّه‌یِ سربازها پیدا نشده بود (stative) ، چریک‌ها را از درِ پشتی فراری دادند.

تا وقتی که من رئیس باشم (stative) ، نمی‌گذارم کسی رشوه بگیرد.

تا مهمان‌ها این جا باشند (stative) ، نمی‌توانم خانه را ترک کنم.

تا تو غذایت را بخوری (durative) ، من یک زنگی به خانه می‌زنم.

تا وقتی که دکتر برسد (punctual) ، او دیگر مرده است.

در این مملکت تا آدم اقتدار و زور نداشته باشد (stative) ، هیچ کاری را نمی‌تواند از پیش ببرد.

Mohammad-Ali Jamalzadeh (19^th and 20^th Century AD)

However, in the following situations, it can be applied in the indicative (and, in case of indirect discourse, in the narrative):

1. If the subordinate clause represents a time period which ended before the statement is made:

   تا پدرشان بالایِ سرشان بود (stative) ، چنین رفتاری ازشان سر نمی‌زد.

   تا حقّ‌ش را نگرفت (stative) ، نرفت.

   تا زن‌م داشت لباسِ بچّه‌ها را می‌پوشاند (durative) ، من یک چایی برایِ خودم ریختم.

   تا وقتی که دکتر رسید (punctual) ، او دیگر مرده بود.

2. If the subordinate clause refers to a stative or durative process, and is still ongoing when the statement is made:

   تا وقتی که من رئیس هستم (stative) ، نمی‌گذارم کسی رشوه بگیرد.

   تا مهمان‌ها این جا هستند (stative) ، نمی‌توانم خانه را ترک کنم.

   تا تو غذایت را می‌خوری (durative) ، من یک زنگی به خانه می‌زنم.

   تا سال و ماه و روز و شب‌ست (durative) اندر این جهان

   فرخنده باد روز و شب و ماه و سالِ تو!

   Farrukhi Sistani (10^th and 11^th Century AD)

   مزن تا توانی (durative) بر ابرو گره!

   که دشمن اگر چه زبون، دوست به

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   بد و نیک ماند زِ ما یادگار

   تو تخمِ بدی تا توانی (durative) ، مکار!

   Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

   تا جوان و نیرومند هستید، چالاک هستید (durative) ، از کارِ خوب کوتاهی نکنید!

   Sadeq Hedajat (20^th Century AD)

c. Subordinate Clauses in the Syntax of Modal Adverbials

Such subordinate clauses are only noted in archaic idioms and for the preposition /ʧo/ چو. They are applied to express a similarity of the way executing the action and always appear asyndetically (i.e. without the conjunction /ke/ که):

زِ ناگه بارِ پیری بر من افتاد

چو بر خفته فتد ناگه کرنجو

Faralavi (10^th Century AD)

رفت رزبان چو رود تیر به پرتاب همی

تیز رانده به شتاب از رهِ دول‌آب همی

Manuchehri (10^th and 11^th Century AD)

یکی آلوده‌کس باشد که شهری را بیالاید

چو از گاوان یکی باشد که گاوان را کند ریخن

Rudaki (9^th and 10^th Century AD)

As these examples highlight, the predicate of the subordinate clause is always used in the potential.

d. Subordinate Clauses in the Syntax of Causal Adverbials

(See also 17•e. Causal Coordinations and 18•۴•d. Causal Clauses.)

As a sign of iteration or constancy, the adpositional focus of causal adverbials appear in archaic idioms as a determiner phrase with the determiner /bæs/ بس (see 15•۴•k.):

که ترسم مریم از بس ناشکیبی

چو عیسا بر کشد خود را صلیبی

Nezami Gandjavi (12^th and 13^th Century AD)

However, even in modern idioms, one notes that the determinative focus of /bæs/ بس can be applied in the form of a subordinate clause. Such subordinate clauses can appear both syndetically and asyndetically (i.e. with or without the conjunction /ke/ که):

از بس که بر آورد غم‌ت آه از من

ترسم که شود به‌کام بدخواه از من

Rumi (13^th Century AD)

بگرفت خواب دیده‌یِ بخت و امید را

از بس زِ وعده‌های تو افسانه برده‌ایم

Naziri (16^th and 17^th Century AD)

زِ بس کشته افکنـده از پیش و پس

خروشِ سروش آمد از بر که: «بس!»

Asadi Tusi (11^th Century AD)

In Both archaic and modern idioms, such determiner phrases can also be used directly (without the preposition /æz/ از) as causal adverbials. In this case, one cannot disclaim the conjunction /ke/ که:

بس که گردون را خوش آمد شربتِ گفتار من

در گل‌آبِ دیده هر دم چون شکر آغاردم

Ebn-e Yamin (13^th and 14^th Century AD)

However, the following aspects can be noted only in archaic idioms:

1. The determiner can also be supplied with the article /-i/:

   از بسی پرِّ ملک گسترده زیرِ پایِ حاج

   حاج زیرِ پای فرشِ سندس الوان دیده‌اند

   Khaqani (12^th Century AD)

2. The determiner /bessiɒr/ بسیار can also be applied in this position:

   از بسیاری آب ببست اندر نیارستند شد.

   From the book “Tarikh Sistan” (۱۱^th Century AD)

   از بسیاری که بودند چنان شد که سپاهِ نمرود یک‌دیگر را نتوانستندی دیدن.

   From the book “ترجمه‌یِ تفسیرِ تبری” (۱۰^th Century AD)