دستورِ زبانِ پارسی

An associative pronoun represents all elements of the superset.

a. Determinative Associative Pronouns

The following points should be noted about associative determiner phrases:

1. They are always definite (which is how they are differentiated from distributive pronouns).
2. Their number corresponds with the number of their determinative focuses.

The following associative pronouns can accompany noun phrases as determiners:

a•a. The Determinative Associative Pronoun /hær/ هرThe associative pronoun /hær/ هر accompanies numeral phrases in the plural, which represent the superset itself (see 7•۸•a. and 6•۱•c.):

ایران به هر دو کشور /hær do keʃvær/ هش‌دار داد.

هر سه برادر /hær se bærɒdær/ کام‌یاب شدند.

شهری‌ست پرکرشمه و خوبان زِ شش جهت

چیزی‌م نیست، ور نه خریدارِ هر شش /hær ʃeʃ/م

Hafez (14^th Century AD)

سال و ماهِ نیک و روزِ خرّم و فرّخ‌بهار

بر شهِ فرخنده‌پی فرخنده بادا هر چهار /hær ʧæhɒr/!

Farrukhi Sistani (10^th and 11^th Century AD)

زمین آمد از اختران بهره‌مند

هم از هر سه ارکان /hær se ærkɒn/ زِ چرخِ بلند

Assadi (11^th Century AD)

Such associative determiner phrases are not necessarily in the 3^rd person:

هر دو (۱^st person) مقصّر هستیم.

هر دو (۲^nd person) قبول شده‌اید.

To display the person explicitly, the corresponding possessive pronoun can be attached to such associative determiner phrases (to generate a partitive genitive phrases):

هر دومان /hær do-mɒn/ (1^st person) مقصّر هستیم.

هر دوتان /hær do-tɒn/ (2^nd person) قبول شده‌اید.

هر دوشان /hær do-ʃɒn/ (3^rd person) بر گشتند.

a•b. The Determinative Associative Pronoun /hæmæ/ همه

The associative pronoun /hæmæ/ همه can be used with determinative focuses which are in the singular. Such determiner phrases represent all elements of the superset (see 7•۸•a.), and are always in the 3^rd person:

او همه چیز /hæmæ ʧiz/ را می‌داند.

همه جا /hæmæ ʤɒ/ را گشتم، ولی گیرش نیاوردم.

تو به همه کس /hæmæ kæs/ بدگمان هستی.

همه چیز /hæmæ ʧiz/ را همگان دانند، که هنوز از مادر نزاده‌اند.

Onsor ol-Moali (11^th Century AD)

همه شب /hæmæ shæb/ در این امیدم که نسیمِ صبح‌گاهی

به پیامِ آشنایی بنوازد آشنا را

Hafez (14^th Century AD)

Associative determiner phrases cannot become the nuclei of partitive genitive phrases.

The determiner phrase /hæmæ ʤɒ/ همه جا is the only exception to this rule, and can become the nucleus of a partitive genitive phrase, appearing with divisible modifiers (see 10•۴•d•b.):

همه جایِ دنیا /hæmæ ʤɒ-je donjɒ/

Nominal Associative Pronouns

Associative pronouns can be used in the following forms as definite noun phrases in the plural. The person of these associative pronouns corresponds with the person category of their superset (see 3•۱•e.):

1. The nominalized associative pronoun /hæmæ/ همه:

   بت‌پرستی گرفته‌ایم همه (۱^st Person)

   این جهان چون بت‌ست و ما شَمَن‌یم

   Rudaki (9^th and 10^th Century AD)

   همه (۲^nd Person) می‌دانید که او چه جور آدمی‌ست.

   چو دیدند ایرانیان رویِ اوی

   همه (۳^rd Person) بر نهادند بر خاک روی

   Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

2. The nominalized adjectival phrase /hæmægi/ همگی (= generated by attaching the suffix /-i/ to the associative pronoun /hæmæ/ همه):

   همگی (۱^st Person) در ایران به سر می‌بریم.

   خیز نظامی! نه گهِ خفتن‌ست

   وقتِ به ترکِ همگی (۳^rd Person) گفتن‌ست

   Nezami Gandjavi (12^th and 13^th Century AD)

3. /hæmægɒn/ همگان (generated by attaching the Suffix /-ɒn/ to the associative pronoun /hæmæ/ همه) for persons:

   همگان (۲^nd Person) حـالِ من شنیده‌ستید

   بلکه دانسته‌اید و دیده عیان

   Farrukhi Sistani (10^th and 11^th Century AD)

4. In modern idioms the determiner phrase /hæmæ ʧi/ همه چی (= [_NP[_DetPAssoziativepronomen /hæmæ/ همه] [_NPinterrogative pronoun /ʧi/ چی]]) for inanimates:

   آدم که نباید به همه چی (۳^rd Person) کار داشته باشد!

5. /ʤomlæ/ جملـه:

   جملـه (۱^st Person) ندایِ هم‌بستگی سر دهیم!

6. The nominalized adjectival phrase /ʤomlægi/ جملگی (= generated by attaching the suffix /-i/ to the associative pronoun /ʤomlæ/ جملـه):

   ایرانیان جملگی (۳^rd Person) پشتیبانِ تو اند!

7. In archaic idioms, the nominalized adjectival phrase /hæmægin/ همگین (= generated by attaching the suffix /-in/ to the associative pronoun /hæmæ/ همه):

   دلِ سپاه و رعیّت بدو گرفت قرار

   بدو فتاد امیدِ جهانیان همگین (۳^rd Person)

   Farrukhi Sistani (10^th and 11^th Century AD)

   The final vowel of the associative pronoun /hæmæ/ همه can be elided owing to metrical conformation (= /hæmgin/):

   در هم شدند لشکر، بر هم زدند همگین (۳^rd Person)

   آن تاج‌هایِ زریّن، وآن تخت‌هایِ سیمین

   Mu’izzi (11^th and 12^th Century AD)

8. In archaic idioms, /hæmɒd/ هماد.

Nominal associative pronouns can become the nuclei of partitive genitive phrases. However, a feature of Persian Language is, the occurence that modifiers can be in every number:

• With modifiers in the plural (see 10•۴•d•a. and 10•۴•d•b.). In this case, the partitive genitive phrases appear syndetically (= with the enclitical conjunction /-e/):

  او با همه‌یِ هم‌سایگان‌ش /hæmæ-je hæmsɒjegɒn-æʃ/ رفت و آمد دارد.

  جملگیِ دوستان‌ش /ʤomlegi-e dustɒn-æʃ/ را از خود راند.

  همگیِ شما /hæmægi-e ʃomɒ/ شاهد رفتارِ او بودید.

  تویی که بر سرِ خوبانِ کشوری چون تاج

  سزد، اگر همه‌یِ دل‌بران /hæmæ-je del-bærɒn/ دهندت باج

  Hafez (14^th Century AD)

  The noun phrases /tæmɒm/ تمام، /tæmɒmi/ تمامی, /koll/ کلّ and /kollijjæ/ کلّیّه can also be used in this position, instead of the nominal associative pronouns.

  The nominal associative pronouns ending with a vowel (/hæmæ/ همه and /ʤomlæ/ جملـه) can also be used asyndetically (see 10•۴•d•a. and 10•۴•d•b.):

  جملـه بیگانگان /ʤomle bigɒnegɒn/

  همه دشمنان /hæmæ doʃmænɒn/

  همه نام‌دارانِ /hæmæ nɒm-dɒrɒn/ آن مرز را

  چو توس و چو کاووس و گودرز را

  Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

  سرخیلِ سپاهِ تاج‌داران

  سرجمله‌یِ جملـه شهریاران /ʤomle ʃæhriɒrɒn/

  Nezami Gandjavi (12^th and 13^th Century AD)

  همه موبدان /hæmæ mubædɒn/ را زِ لشکر بخواند

  به چربی چه مایه سخن‌ها براند!

  Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

• The nominal associative pronoun /hæmæ/ همه can also accompany nuclei which are in the singular but divisible (see 10•۴•d•a. and 10•۴•d•b.). Such partitive genitive phrases appear syndetically (= with the enclitical conjunction /-e/) or asyndetically:

  خبرش به تندی در همه‌یِ کشور /hæmæ-je keʃvær/ پیچید.

  در زمانی همه‌یِ دشت /hæmæ-je dæʃt/ زِ خونِ دد و دام

  لعل کردی چو گلستانی هنگامِ بهار

  Farrukhi Sistani (10^th and 11^th Century AD)

  همه عالم /hæmæ ɒlæm/ زِ فتوحِ تو نگارین گشته‌ست

  هم‌چو آگنده به سد رنگ نگارین سیرنگ

  Farrukhi Sistani (10^th and 11^th Century AD)

  همه عمر /hæmæ omr/ بر ندارم سر از این خمارِ مستی

  که هنوز من نبودم که تو در دل‌م نشستی

  Saadi (12^th and 13^th Century AD)

  تشنگان را نماید اندر خواب

  همه عالم /hæmæ ɒlæm/ به چشم، چشمه‌یِ آب

  Saadi (12^th and 13^th Century AD)

  The noun phrases /tæmɒm/ تمام، /tæmɒmi/ تمامی and /koll/ کلّ can also be used in this position.