۷•۳. Reflexive and Intensive Pronouns

In most Indo-European languages, the same phrases are largely used for two different semantic types of pronouns. These types can be defined in Persian as follows:

  1. The reflexive pronoun is used in Persian, if the entity represented by the subject of the sentence is mentioned in the expression with another role. Reflexive pronouns are always definite noun phrases:

    فغان! که آن مهِ نامهربانِ مهرگسل

    به ترکِ صحبتِ یارانِ خود /xod/ چه آسان گفت!

    Hafez (14th Century AD)

    In archaic idioms, personal pronouns are also used instead of reflexive pronouns to serve this purpose:

    ندانم گناهِ من ای شهریار

    که کرده‌ستم اندر همه روزگار

    Daqiqi (10th Century AD)

  2. Intensive pronouns are used for either emphasizing a certain entity or focusing on it. In Persian, intensive pronouns have the following categories:
    • Definite noun phrases:

      خودم /xod-æm/ کردم که لعنت بر خودم /xod-æm/ باد!

    • The proclitical determiner /hæm-/:

      همو /hæm-u/ آفریننده‌یِ مور و پیل

      زِ خاشاکِ ناچیز و دریایِ نیل

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

Contents

a. Nominal Reflexive and Intensive Pronouns

The basic forms of nominal reflexive and intensive pronouns of Persian are the following:

  • /xod/ خود
  • /xiʃ/ خویش
  • /xiʃ-tæn/ خویش‌تن (possessive compound)

These pronouns can be in each number and person, and are applied in the following forms:

  1. In the blank form:
    • As reflexive pronouns:

      باید خود st Person plural) را از این برنامه کنار بکشیم.

      او به خود rd Person singular) بد نمی‌گذراند.

      دستِ لشکریان از رعایا چه در ولایتِ خود nd Person plural) و چه در ولایتِ بیگانه و دشمن کوتاه دارید!

      Abolfazl Beyhaqi (10th and 11th Century AD)

      از خود nd Person plural) به هر چه کنی راضی مشو تا مردم‌ت دشمن نگیرند.

      Saad-ad-Din Varavini (13th Century AD)

      بدو گفت مزدور با آن خدیش:

      «مکن بد به کس گر نخواهی به خویش nd Person singular)

      Rudaki (9th and 10th Century AD)

      جهان‌دیده‌ای گفت‌ش:«ای بلهوس!

      تو را خود غمِ خویش‌تن nd Person singular) بود و بس»

      Saadi (12th and 13th Century AD)

      این بود که خویش‌تن st Person singular) را شناختم.

      Saeed Nafisi (19th and 20th Century AD)

      خس و خاشاک را با خویش‌تن rd Person singular) می‌برد.

      Abdolhossein Zarrinkoob (20th Century AD)

      If the predicate of the sentence is an infinitus (see 12•۱•d.), the reflexive pronoun has (like the predicate) neither a number nor a person:

      ما آزموده‌ایم در این شهر بختِ خویش

      بیرون کشید باید از این ورطه رختِ خویش

      Hafez (14th Century AD)

    • As intensive pronouns:

      خود rd Person singular) بر آورد و باز ویران کرد

      خود rd Person singular) ترازید و باز خود rd Person singular) بفسرد

      Manuchehri (10th and 11th Century AD)

      جهان‌دار با گوی و چوگان و تیر

      به میدان خرامید خود rd Person singular) با وزیر

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

      ترکِ دنیا به مردم آموزند

      خویش‌تن rd Person plural) سیم و غلّه اندوزند

      Saadi (12th and 13th Century AD)

      تو چه ارمغانی آری که به دوستان فرستی؟!

      چه از این به ارمغانی که تو خویش‌تن nd Person singular) بیایی؟!

      Saadi (12th and 13th Century AD)

  2. In modern idioms one notes the trend to express the number and the person of reflexive and intensive pronouns. For this aim, the pronoun is accompanied by its reference as the modifier of a possessive genitive phrases:
    • As reflexive pronouns. In this case, the reference can only appear as a possessive pronoun:

      باید خودمان st Person plural) را از این برنامه کنار بکشیم.

      او به خودش /xod-æʃ/ rd Person singular) بد نمی‌گذراند.

    • As intensive pronouns:

      خودِ تو /xod-e to/ (2nd Person singular) هم از این موضوع ناراحت‌ی.

      تو آب‌نبات‌ها را بر دار، من خودِ جعبه /xod-e ʤæʔbe/ (3rd Person singular) را!

      خودِ ما /xod-e mɒ/ st Person plural) باعث این دردِ سر شدیم.

      This process also covers the occurence where the reflexive and intensive pronoun /xod/ خود is also pluralized with the suffix /-hɒ/ (= /xodhɒ/ خودها:

      ببین این‌ها با خودهاشان /xodhɒ-ʃɒn/ چه کرده‌اند! (reflexive pronoun)

      همه‌یِ این‌ها را خودهاتان /xodhɒ-tɒn/ در عالمِ ذر قبول کرده‌اید. (intensive pronoun)

      Ali-Akbar Dehkhoda (19th and 20th Century AD)

    • Intensive pronouns can also be accompanied by their references as appositions:

      بیمارستانِ ما پنج ساختمان دارد، و هر ساختمان خودش از چند بخش تشکیل شده.

      او خودش می‌تواند کفش‌ش را بپوشد.

      تو بندگی چو گدایان به شرطِ مزد مکن!

      که خواجه خود روشِ بنده‌پروری داند

      Hafez (14th Century AD)

      تو چه ارمغانی آری که به دوستان فرستی؟!

      چه از این به ارمغانی که تو خویش‌تن بیایی؟!

      Saadi (12th and 13th Century AD)

b. The Determinative Intensive Pronoun /hæm-/

One feature of Iranian languages is the application of the proclitical determiner /hæm-/ هم as an intensive pronoun. The determinative focus is emphasized or focused on.

This intensive pronoun is not productive and can be noted in Persian only in the following determiner phrases:

  • Noun phrases:
    • /hæm-to/ هم‌تو (= [NP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [NPpersonal pronoun /to/ تو]]):

      یارِ تو باید که بخرّد تو را

      هم‌تو خودی خیره خریدارِ خویش

      Nasir Khusraw (11th Century AD)

    • /hæm-u/ همو (= [NP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [NPpersonal pronoun /u/ او]]):

      همو کلاهِ سری می‌دهد به تاجوران

      که از کلاهِ سلاطین به پای‌ش افزارست

      Amir Khusro Dahlavi (13th and 14th Century AD)

    • /hæm-uj/ هموی (= [NP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [NPpersonal pronoun /uj/ اوی]])
    • /hæm-væj/ هم‌وی (= [NP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [NPpersonal pronoun /væj/ وی]]):

      گفت: «به جان و سرِ خداوند سوگند که هم‌وی اندر آن بیاندیشید و دانست که خطاست آن را پاره کرد.»

      Abolfazl Beyhaqi (10th and 11th Century AD)

  • Determinative phrases:
    • /hæm-in/ همین (= [DetP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [DetPdemonstrative pronoun /in/ این]]):

      که فرمان‌دهِ هفت شهرِ زمین

      همین یک تن آمد ز شاهان، همین!

      Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    • /hæm-ɒn/ همان (= [DetP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [DetPdemonstrative pronoun /ɒn/ آن]]):

      یکی گرز زد ترک را بر هباک

      که‌از اسب اندر آمد همان گه به خاک

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

    • Together with the proclitical demonstrative pronoun /em-/ in /hæm-em-ruz/ هم‌امروز, /hæm-em-ʃæb/ هم‌امشب and /hæm-em-sɒl/ هم‌امسال in colloquial speech.
  • Adverb phrases:
    • /hæm-æknun/ هم‌اکنون (= [AdvP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [AdvP/æknun/ اکنون]]):

      سرد و تاریک شد ای پور سپیده‌دمِ دین

      خُرُهِ عرش هم‌اکنون بکند بانـگِ نماز

      Nasir Khusraw (11th Century AD)

    • /hæm-inæk/ هم‌اینک (= [AdvP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [AdvP/inæk/ اینک]])
    • /hæm-idun/ هم‌ایدون (= [AdvP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [Advp/idun/ ایدون]]):

      ز گردنده‌گردون نداری خبر

      که اخگرت ریزد هم‌ایدون به سر

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

    • /hæm-ælʔɒn/ هم‌الآن (= [AdvP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [AdvP/ælʔɒn/ الآن]])
  • Composed prepositions:
    • /hæm-ʧo/ هم‌چو (= [P[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [Peinfache preposition /ʧo/ چو]]):

      سیاوش مرا هم‌چو فرزند بود

      که با فرّ و با برز و اورند بود

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

    • /hæm-ʧon/ هم‌چون (= [P[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [Peinfache preposition /ʧon/ چون]]):

      یکی بیشه‌ای دید هم‌چون بهشت

      که گفتی سپهر اندر او لاله کشت

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

    • /hæm-ʧun/ هم‌چون (= [P[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [Peinfache preposition /ʧun/ چون]]):

      جهان این‌ست و چون این بود تا بود

      و هم‌چون این بود اینند بارا

      Rudaki (9th and 10th Century AD)

  • Nomina agentis of the infinitive /mɒnestæn/ مانستن (meaning “to be alike”)), but by elision of one consonant /m/:
    • /hæmɒnænd/ همانند (= [AP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [APnomen agentis /mɒnænd/ مانند]]):

      زِ کارآزموده گزیده مهان

      همانندِ تو نیست اندر جهان

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

    • /hæmɒnændæ/ هماننده (= [AP[Dproclitical intensive pronoun /hæm-/] [APnomen agentis /mɒnændæ/ ماننده]]):

      هماننده‌یِ شهریار اردشیر

      فزاینده و فرّخ و دل‌پذیر

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

  • The modal verb /mɒn-ɒ/ مانا (from the infinitive /mɒnestæn/ مانستن) in the 3rd Person singular (with the accentual adverbial /-ɒ/) can also be emphasized by this intensive pronoun (see 18•۲•e•a•e.). Also in this case, one consonant /m/ is elided (= /hæmɒn-ɒ/ همانا):

    سپاهی و جنگی و شهری سوار

    همانا که بودند سیسد هزار

    Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

c. Other Determinative Intensive Pronouns

There are a few determinative intensive pronouns which are used to a lesser extent (see 11•q. and Qualificative Pronoun):

  1. The determinative intensive pronoun /in/ این in the determiner phrase /in ʧon in/ (/in ʧun in/) این چنین، این چونین (= [P[Dintensive pronoun /in/ این] [PPadpositional phrase /ʧon in/ (/ʧun in/) چنین، چونین]]):

    شد از خون راه‌راه آخر تنِ خاکستری‌پوش‌م

    شهیدان را لباسِ کربلایی این چنین باید

    Mohammad Saeed Ashraf (17th Century AD)

    بپرسید از بریدانِ جهان‌گرد

    که: «در گیتی که دیده‌ست این چنین مرد؟»

    Nezami Gandjavi (12th and 13th Century AD)

    گر فزونی نپذیرد جز کاهنده

    چه همی بایدت این چونین افزونی؟!

    Nasir Khusraw (11th Century AD)

  2. The determinative intensive pronoun /ɒn/ آن in the determiner phrase /ɒn ʧon ɒn/ (/ɒn ʧun ɒn/) آن چنان، آن چونان (= [P[Dintensive pronoun /ɒn/ آن] [PPadpositional phrase /ʧon ɒn/ (/ʧun ɒn/) چنان، چونان]]):

    زِ قلـب آن چنان سویِ دشمن بتاخت

    که از هیبت‌ش شیرِ نر آب تاخت

    Rudaki (9th and 10th Century AD)

    زِ سیری مباش آن چنان شادکام

    که از هیضه زهری در افتد به جام

    Nezami Gandjavi (12th and 13th Century AD)

Leave a Reply