Posts for Tag : nominalization

۷•۷. Interrogative Pronouns  0

Interrogative pronouns are used in constituent interrogatives, in order to inquire about a certain entity or its modality.

Contents

a. The Interrogative Pronoun /ʧe/ (/ʧi/) چه، چی

The interrogative pronoun /ʧe/ چه can accompany noun phrases as a determiner.

The following points must be noted about such interrogative determiner phrases:

  1. They are always indefinite.
  2. They are always in the 3rd person.
  3. Their number corresponds with the number of their determinative focuses.
  4. They can be used in blank form or with the enclitical article /-i/.

For example:

سربازان چه کسانی /ʧe kæsɒn-i/ را دستگیر کرده‌اند؟

با چه چیزی /ʧe ʧiz-i/ می‌توان او را فریب داد؟

چه فایده /ʧe fɒjede/ دارد که همه‌یِ پول‌مان را خرج کنیم؟

It seems that the following interrogative determiner phrases are always used in blank form (without the enclitical article /-i/). In such cases, the interrogative pronoun /ʧe/ چه is grammaticalized in the modern language, and most speakers consider it proclitic:

  • /ʧe-ɣædr/ (/ʧe-ɣædær/) چقدر:

    سیر یک روز طعنه زد به پیاز

    که: «تو مسکین چقدر /ʧe-ɣædr/ بدبویی»

    Parvin E’tesami (20th Century AD)

    تا شبِ او را چقدر /ʧe-ɣædær/ قدر هست

    زهره‌یِ شب‌سنجِ ترازو به دست

    Nezami Gandjavi (12th and 13th Century AD)

  • /ʧe-gunæ/ چگونه:

    مَهی گذشت که بر دستِ من نیامد می

    چگونه باشم از این پارساتر و بهتر؟!

    Farrukhi Sistani (10th and 11th Century AD)

  • /ʧe-sɒn/ چه سان، چسان:

    مر مرا شکّر چه سان وعده کنی

    گرْت سنگ‌ست ای پسر در آستین؟!

    Nasir Khusraw (11th Century AD)

  • /ʧe-tævr/ چطور:

    برادرتان چطور با شما تماس گرفت؟

  • /ʧe-ʤur/ چه جور:

    او را چه جور راضی کردی؟

  • /ʧe-kɒr/ چه کار, if it is used as a direct object of verbs of the infinitives /kærdæn/ کردن and /dɒʃtæn/ داشتن:

    جواب داد که: «من ملک الموت‌م.» گفت: «چه کار کنی؟» گفت: «جانِ تو بر کنم.».

    Abueshagh Nishapuri (11th Century AD)

    گنجی که چنین حصار دارد

    نقّاب در او چه کار دارد؟

    Nezami Gandjavi (12th and 13th Century AD)

    Consecutively, /ʧe-kɒr/ چه کار can also be applied as a subject with possessive objects:

    با دوات و قلم و شعر چه کار‌ست تو را؟

    خیز و بر دار تش و دستره و بیل و پشنگ!

    Eskafi Ghaznavi (11th Century AD)

    ماه را با زُفتی و زاری چه کار؟

    در پیِ خورشید پوید سایه‌وار

    Rumi (13th Century AD)


If such an interrogative determiner phrase does not refer to people, time periods or places, its determinative focus can be deleted (by obviative redundancy). In this case, the interrogative pronoun /ʧe/ (/ʧi/) چه، چی is nominalized, because it is the only constituent of the determiner phrase:

داری چه می‌خوانی؟

از جانِ من چی می‌خواهی؟

دنبالِ چه می‌گردی؟

برایِ چی با او دعوا کردی؟

رقیب‌م سرزنش‌ها کرد که: «از این باب رخ بر تاب!»

چه افتاد این سرِ ما را که خاکِ در نمی‌ارزد؟

Hafez (14th Century AD)

If this interrogative pronoun refers to several entities, it must become pluralized. This process generates the interrogative pronoun /ʧehɒ/ (/ʧihɒ/) چه‌ها، چی‌ها (generated by attaching the suffix /-hɒ/ to the interrogative pronoun /ʧe/ (/ʧi/) چه، چی):

گردون زِ شفق چه‌ها گرفته؟

زالی بر مو حنا گرفته

Zolali Khansari (17th Century AD)

صبا! بگو که چه‌ها بر سرم در این غمِ عشق

زِ آتشِ دلِ سوزان و دودِ آه رسید

Hafez (14th Century AD)

چی‌ها خریدی؟


Another case of grammaticalization can be noted in the enclitical usage of the postposition /rɒ/ را in the postpositional phrase /ʧe-rɒ/ چرا (= [PP[NPinterrogative pronoun /ʧe/ چه] [Ppostposition /rɒ/ را]]). This postpositional phrase is originally a final adverbial (= “for what? wherefore?”), it can also substitute causal adverbials (see also 18•۲•f. Grammaticalized Content Clause as Causal Clause):

هم به زیرِ لگدت هم‌چو هبا کردم

بی‌گنه بودی، این جرم چرا کردم؟

Manuchehri (10th and 11th Century AD)

اگر محوّلِ حـالِ جهانیان نه قضاست

چرا مجاریِ احوال بر خلافِ رضاست؟

Anvari (12th Century AD)

In archaic idioms, the interrogative pronoun /ʧe/ چه can substitute final and causal adverbials, also without the postposition /rɒ/ را:

ساقی! غمِ فردایِ حریفان چه خوری؟!

پیش آر پیاله را! که شب می‌گذرد

Omar Khayyam (11th and 12th Century AD)

چه بنـدی دل اندر سرایِ سپنج؟!

چه نازی به گنج و چه نالی زِ رنج؟!

Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

b. The Interrogative Pronoun /ke/ (/ki/) که، کی

/ke/ (/ki/) که، کی is a nominal interrogative pronoun that substitutes indefinite noun phrases referring to persons.

It is indefinite and in the 3rd Person singular:

که داند چو در بنـدِ حق نیستی

اگر بی‌وضو در نماز ایستی؟!

Saadi (12th and 13th Century AD)

که گفتت: «برو دستِ رستم ببند!»؟

نبندد مرا دست چرخِ بلند

Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

بده! تا بگویم به آوازِ نی

که جمشید کی بود و کاووس کی!

Hafez (14th Century AD)

If this interrogative pronoun refers to several persons, it must become pluralized. This process generates the following interrogative pronouns:

  • /kihɒ/ کی‌ها (generated by attaching the suffix /-hɒ/ to the interrogative pronoun /ki/ کی).
  • /kiɒn/ کیان (generated by attaching the suffix /-ɒn/ to the interrogative pronoun /ki/ کی):

    خون می‌رود از جسمِ اسیرانِ کمندش

    یک روز نپرسد که: «کیان‌ند و کدامان؟»

    Saadi (12th and 13th Century AD)

c. The Interrogative Pronoun /koʤɒ/ کجا

/koʤɒ/ کجا is a nominal interrogative pronoun that substitutes indefinite noun phrases referring to places.

It is indefinite and in the 3rd Person singular:

هنر نمی‌خرد ایّام و بیش از این‌م نیست

کجا روم به تجارت بدین کساد‌متاع؟!

Hafez (14th Century AD)

نگه کن که ما از کجا رفته‌ایم

نه مست‌یم و بر آرزو خفته‌ایم

Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

If this interrogative pronoun refers to several places, it must become pluralized. This process generates the interrogative pronoun /koʤɒhɒ/ کجاها (generated by attaching the suffix /-hɒ/ to the interrogative pronoun /koʤɒ/ کجا):

دل درونِ سینه و ما رو به صحرا می‌رویم

کعبه‌یِ مقصد کجا و ما کجاها می‌رویم!

Saeb Tabrizi (17th Century AD)

d. The Interrogative Pronoun /kæj/ کی

/kæj/ کی is a nominal interrogative pronoun that substitutes indefinite noun phrases referring to time periods.

It is indefinite and in the 3rd Person singular:

همی گفتم که: «کی باشد که خرّم روزگار آید؟

جهان از سر جوان گردد، بهارِ غم‌گسار آید؟»

Farrukhi Sistani (10th and 11th Century AD)

گفتم: «کی‌م دهان و لب‌ت کام‌ران کنند؟»

گفتا: «به چشم! هر چه تو گویی چنان کنند»

Hafez (14th Century AD)

If this interrogative pronoun refers to several time periods, it must become pluralized. This process generates the interrogative pronoun /kæjhɒ/ کی‌ها (generated by attaching the suffix /-hɒ/ to the interrogative pronoun /kæj/ کی):

تو کی‌ها به باغ سر می‌زنی؟

e. The Interrogative Pronoun /kodɒm/ کدام

The interrogative pronoun /kodɒm/ کدام can accompany noun phrases as a determiner.

The following points are to be noted about such interrogative determiner phrases:

  1. They refer to elements of a definite set.
  2. They are always indefinite; although they do not accept the enclitical article /-i/.
  3. They are always in the 3rd person.
  4. Their number corresponds with the number of their determinative focuses.

For example:

کدام لباس‌ها /kodɒm lebɒshɒ/ را فروختی؟

کدام آهن‌دل‌ش /kodɒm ɒhæn-del/ آموخت این آیینِ عیّاری؟

که‌از اوّل چون برون آمد رهِ شب‌زنده‌داران زد

Hafez (14th Century AD)

Similarly to ordinal numerals, this interrogative pronoun can appear also with the following suffixes. The generated suffixal formations have the same function as the interrogative pronoun /kodɒm/ کدام:

  • The suffix /-in/ (= /kodɒmin/ کدامین):

    کدامین برادرت /kodɒmin bærɒdær-æt/ را بیشتر از همه دوست داری؟

    آن شبِ قدری که گویند اهلِ خلوت امشب‌ست

    یا رب! این تأثیرِ دولت از کدامین کوکب /kodɒmin kævkæb/ است؟

    Hafez (14th Century AD)

  • In archaic idioms, the suffix /-i/ (= /kodɒmi/ کدامی):

    چو روزِ زندگانی با سر آید

    بداند که‌از کدامی در /kodɒmi dær/ در آید

    Amir Khusro Dahlavi (13th and 14th Century AD)


The determinative focus of such interrogative determiner phrases can be deleted (by proximate or obviative redundancy). In this case, the interrogative pronoun is nominalized, because it is the only constituent of the determiner phrase:

تو زین چار گوهر کدام‌ی؟ بگوی!

دل‌م را رهِ شادمانی بجوی!

Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

کدامین پسند آیدش زین دو راه؟

به فرمان رود هم بر آن ره سپاه

Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

If such a nominalized interrogative pronoun refers to several entities, it must become pluralized. This process generates the following interrogative pronouns:

  • /kodɒmhɒ/ کدام‌ها (generated by attaching the suffix /-hɒ/ to the interrogative pronoun /kodɒm/ کدام):

    از این کلاه‌ها کدام‌ها را بیشتر دوست داری؟

  • /kodɒminhɒ/ کدامین‌ها (generated by attaching the suffix /-hɒ/ to the interrogative pronoun /kodɒmin/ کدامین):

    نمی‌توان به آسانی باز شناخت که از این دوبیتی‌ها کدامین‌ها از بابا طاهرست.

  • /kodɒmɒn/ کدامان for animates (generated by attaching the suffix /-ɒn/ to the interrogative pronoun /kodɒm/ کدام):

    خون می‌رود از جسمِ اسیرانِ کمندش

    یک روز نپرسد که: «کیان‌ند و کدامان؟»

    Saadi (12th and 13th Century AD)

Alternatively, the application of the following nominal interrogative pronouns indicates that only one entity is meant (see 7•۱۱.):

  • The determiner phrase /kodɒm jek/ کدام یک (= [NP[DetPinterrogative pronoun /kodɒm/ کدام] [NPcardinal numeral /jek/ یک]]):

    از کدام یک یاری بخواهم؟

  • The determiner phrase /kodɒmin jek/ کدامین یک (= [NP[DetPinterrogative pronoun /kodɒmin/ کدامین] [NPcardinal numeral /jek/ یک]]):

    کدامین یک از کشورهایِ آسیا بیشترین جمعِیّت را دارد؟

f. The Interrogative Pronoun /ʧænd/ چند

  1. The interrogative pronoun /ʧænd/ چند can substitute counting numerals when occurring as a determiner or noun:

    این فروشگاه روزی چند تا کتاب می‌فروشد؟

    چند کشور عضوِ سازمانِ اوپک هستند؟

    ساعت چند‌ست؟

  2. In addition, this interrogative pronoun is used in archaic idioms as an adverb, in asking for the imperfective adverbials:

    چند خرامیّ و تکبّر کنی؟

    دولتِ پارینه تصوّر کنی؟

    Saadi (12th and 13th Century AD)

    در هوا چند معلّق زنی و جلوه کنی؟

    ای کبوتر نگران باش! که شاهین آمد

    Hafez (14th Century AD)

    چند پری چون مگسی بهرِ قوت

    در دهنِ این تنه‌یِ عنکبوت؟

    Nezami Gandjavi (12th and 13th Century AD)

g. The Interrogative Pronoun /ʧun/ چون

/ʧun/ چون is an adverb substituting modal adverbials or predicative complements involving modality:

از او پرسیدند که: «آن چه بود که دیروز می‌خوردی؟ و خویش‌تن را چون می‌دیدی؟»

Omar Khayyam (11th and 12th Century AD)

تو پای به راه در نه و هیچ مپرس!

هم‌راه بگویدت که چون باید رفت

Attar Nishapuri (12th and 13th Century AD)

چون‌ست حـالِ بستان، ای بادِ نوبهاری؟

که‌از بلبلان بر آمد فریادِ بی‌قراری

Saadi (12th and 13th Century AD)

This interrogative pronoun is obsolete and is not used in modern idioms.